Met het ouder worden van het lichaam verandert ook het gebit. Onderstaande riscio's kunnen (ongemerkt) voor veranderingen zorgen.
De samenstelling van je tandplak verandert als je ouder wordt. Meestal komt dit door een ander eetpatroon (zoals meer zoet, gepureerde voeding of alcohol). Bacteriën en voedselresten nestelen zich en kunnen zorgen voor problemen zoals gaatjes, ontstoken tandvlees of een slechte adem. Goed poetsen en verzorgen voorkomt dat deze bacteriën zich hechten aan de tanden en kiezen.
Hoe ouder we worden, hoe meer medicijnen we over het algemeen gebruiken. Bij medicijngebruik nemen de problemen in de mond vaak toe, door een droge mond als bijwerking.
Bij ouderen zie je vaak dat het tandbeen bloot komt te liggen. Dat deel is veel gevoeliger voor het krijgen gaatjes.
Oudere monden hebben vaker kronen, bruggen en meer lastige hoekjes. Dat is moeilijker om zelf goed schoon te houden voor de mensen.
Ingrid (75) zorgt al jarenlang voor haar ex partner (78), die langzaam achteruit gaat door een vorm van dementie. “De eerste signalen die mij opvielen was dat hij het huishouden liet verslonzen, terwijl hij altijd heel netjes was. Hij kon steeds minder goed voor zichzelf zorgen.”
De mondzorg doet hij nog altijd zelf en ook gaat hij naar de tandarts. Ik check wel eens of hij zijn tanden gepoetst heeft. Of ik leg de spullen voor hem klaar met daarbij een briefje ‘Vergeet niet je tanden te poetsen.’
“Hij heeft een sterk gebit en er altijd goed voor gezorgd. Dit wil ik hem eigenlijk ook zo lang mogelijk zelf laten doen. Het heeft ook te maken met zijn gevoel voor eigenwaarde en zelfredzaamheid”
“Ik wil hem daarom aan de ene kant zo lang mogelijk stimuleren het zelf te doen, maar ik houd het wel in de gaten en poets soms eens na. Maar omdat hij geestelijk achteruit gaat wordt dit steeds lastiger, zowel het helpen herinneren als het helpen poetsen. Vooral omdat het niet meer mijn eigen man is, vind ik dat soms wel intiem.”
“Daarom zijn de bezoekjes aan de mondzorg professionals ook zo belangrijk voor mij. Ze houden zijn gebit goed in de gaten en zo behoudt hij zo lang mogelijk zijn gezonde gebit.”
De mondgezondheid van ouderen loopt vaak stap voor stap verder terug. Het begint bij minder (goed) poetsen en het overslaan van een tandartscontrole. Dit kan gecombineerd met medicijngebruik en veranderende eetgewoonten tot grote problemen leiden.
Hoe kunt u herkennen of de mond voldoende aandacht krijgt? We zetten enkele checkvragen en tips op een rij.
Juist de verzorging van het gebit van de oudere is belangrijk, maar we zien steeds vaker dat de thuiswonende kwetsbare oudere dit steeds minder goed zelf kan. Ofwel door fysieke ongemakken of doordat hij of zij er minder aandacht voor heeft. Vraag daarom eens hoe vader, moeder of andere zorgontvanger de mondverzorging uitvoert en stel vragen over hoe dit gaat.
- Hoe vaak?
Wordt er nog 2x per dag gepoetst? In het geval van thuiszorg, maak dit ook bij de thuiszorg bespreekbaar. Het verschilt per verzorgende hoeveel aandacht en tijd er voor wordt gemaakt. Mondverzorging staat tegenwoordig ook in het zorgplan.
Advies: 2 x per dag poetsen blijft belangrijk. Juist bij een kwetsbaar gebit. Als dit niet lukt kijk dan of er geheugensteuntjes nodig zijn of juist meer fysieke ondersteuning. Kunt u dit zelf bieden of is thuiszorg nodig? Hoe lang doet de persoon met een tandenborstel of tube tandpasta? Een goede indicator.
- Waarmee?
Waar worden de tanden mee gepoetst? Er zijn veel speciale borstels voor ouderen te koop. Ook voor protheses en kunstgebitten.
Advies: een elektrische tandenborstel wordt aanbevolen. Kijk wel of dit past bij de gebruiker en welke techniek. Meer opties en tips leest op deze website. Wordt er een rager gebruikt? Zo nee, dan adviseren we dit te doen. Als dit niet zelf lukt probeer het dan eens over te nemen.
- Hoe goed?
Is het zicht nog goed? Bij minder zicht is het lastig te controleren of er goed gepoetst is.
Advies: maak het zo vroeg mogelijk al een gewoonte dat u eens meekijkt in de mond. Dit maakt het makkelijker om straks meer mondverzorging over te nemen.
- Waar?
Dit geldt ook wanneer er zittend wordt gepoetst. Bijvoorbeeld bij de keukentafel in plaats van staand in de badkamer.
Of er nu sprake is van een eigen gebit, gedeeltelijke of volledige prothese: het blijft belangrijk om een mondzorgprofessional te bezoeken. De tandarts, mondhygiënist of protheticus houdt controle op de kwaliteit van het gebit en kan inschatten of extra zorg nodig is. Juist bij een ouder worden gebit is dat ontzettend belangrijk.
- Hoe vaak?
Hoe vaak per jaar gaat vader, moeder of zorgontvanger nog naar de mondzorgprofessional?
- Naar wie?
Welke specialist is bezocht: mondhygiënist, tandarts of protheticus?
Is er een reden dat iemand niet (meer) naar een bepaalde zorgverlener gaat vanwege fysieke redenen? Vraag dan eens aan de mondzorgverlener of het mogelijk is om zorg aan huis te geven.
- Wat is nodig?
Als het lastig blijkt om de mond zelf schoon te houden, dan is een regelmatig bezoek aan de mondhygiënist aan te raden. Soms is het nodig om vaker te gaan omdat de gezondheid van een mond ineens snel achteruit kan gaan. Bespreek dit met de mondzorg professional.
Ook een kunstgebit moet onderhouden worden, want de kaak blijft veranderen en ook een kunstgebit slijt. Zonder onderhoud ontstaan nare geuren en komen vaak pijnklachten voor.
Merkt u dat mondverzorging een lastig onderwerp is om te bespreken? Geef vooral aan wat er wel goed gaat en geef veel complimenten. Leg uit waarom het belangrijk is dat u vragen stelt. Blijft het lastig? Schakel dan de hulp in van een tandarts, mondhygiënist of protheticus.
1) Waar moet je bij de mondverzorging bij ouderen op letten?
Een kleine achteruitgang in motoriek kan al een groot effect hebben op de mondgezondheid. De kinderen denken misschien dat vader of moeder gewoon poetst, maar dat ragertje blijft ondertussen ongebruikt, omdat het niet meer goed lukt.
2) Hoe kun je een oudere daarbij helpen?
Al op het moment dat je die kleine verschillen ontdekt is het goed als een mantelzorger of thuiszorgmedewerker dat ragertje even overneemt. Dan ga je de zorg geleidelijk ondersteunen. Op dat moment zal de oudere dat makkelijker accepteren. Als de motoriek verder achteruit gaat is de stap niet zo groot om meer taken in de mondverzorging over te nemen.
3) Wat is het belangrijkste in mondzorg bij ouderen?
Bij mondzorg van ouderen is de dagelijkse verzorging eigenlijk nog belangrijker dan het tandartsbezoek. Tandartsen kunnen wel dingen repareren, maar als die dagelijkse mondverzorging niet ondersteund wordt dan gaat het al mis. Dan sta je meteen 1-0 achter.
Met het ouder worden van het lichaam verandert ook het gebit. Deze tips helpen om er goed voor te zorgen.
Probeer of elektrisch poetsen mogelijk is. Elektrisch poetsen vraagt minder inspanning. Er zijn verschillende opties in borstels en qua poetsbeweging. Meer informatie over deze hulpmiddelen vind je op onze site.
Op latere leeftijd is het soms lastig om te wennen aan elektrisch poetsen. Advies is daarom: start op tijd.
Tussen de tanden reinigen is lastig. Maar juist tussen tanden kan schadelijke plak snel toeslaan. Hulp bij het ragen is daarom soms gewenst. Het kan ook een goede manier zijn om te 'wennen' aan hulp bij het poetsen.
Het gebruik van medicijnen kan invloed hebben op de mondgezondheid. Medicijngebruik kan een droge mond als bijwerking geven, waardoor de problemen in de mond toenemen. Hier is vaak iets aan te doen, dus bespreek dit altijd met uw tandarts, mondhygiënist of huisarts
Indien nodig kan een recept voorgeschreven worden voor een tandpasta met extra fluoride. Deze extra krachtige tandpasta levert vaak een grote winst op voor de mondgezondheid.
1) Wat verandert in de mondgezondheid van ouderen?
De samenstelling van de tandplak verandert vaak bij het ouder worden. Mensen krijgen een ander eetpatroon, zoals het eten van meer zoetigheid of het drinken meer alcohol. Echt kwetsbare ouderen krijgen ook vaker vloeibaar voedsel, zoals (plakkerige) pap.
Als je dan ook nog eens slecht poetst dan groeit de laag tandplak steeds verder aan. De bacteriën in die tandplak zijn schadelijk voor de tanden en kiezen en het tandvlees. Ook blootliggend tandbeen vormt bij het ouder worden vaker een probleem, omdat daar de glazuurlaag mist die de tand of kies beschermt tegen gaatjes. Onder de aanzet van een prothese kan dit een risico vormen.
2) Waarom is de mantelzorger zo belangrijk?
De rol van de mantelzorger is essentieel. Kwetsbare ouderen zien zelf niet meer altijd het belang van een behandeling. Vooral wanneer ze niet direct pijn hebben. Iets als een nare geur uit de mond of een minder voorkomend aangezicht, dat ruiken of zien ze zelf niet meer. De mantelzorger heeft daarin echt een belangrijke rol in het schoon en gezond houden van het gebit.
3) Wat maakt jouw werk waardevol voor de oudere?
Het doet me pijn als mensen hun hele leven goed voor hun gebit gezorgd hebben, maar dit op een gegeven moment zelf niet meer goed kunnen. Door bijvoorbeeld fysieke of mentale achteruitgang. Tel daar medicijngebruik bij op en je kunt er donder op zeggen dat een eens gezond gebit als een kaartenhuis in elkaar stort. Dit kan ik niet over mijn hart verkrijgen. Ik heb daarom, onder andere, al 10 jaar een mobiele praktijk om juist bij deze mensen langs te gaan. Voorkomen van mondproblemen is zo belangrijk, voor zowel gezondheid als kwaliteit van leven.
Hoe zorg je goed voor een mond met een kunstgebit?
“Het is ontzettend belangrijk om de prothese goed schoon te houden. Het liefst poets je deze na elke maaltijd, want ook op een prothese kan plak zich nestelen. Je reinigt de prothese het beste met een protheseborstel en ecosym of groene zeep. Gebruik geen tandpasta, want dit maakt het oppervlakte ruwer waardoor er juist meer vuil blijft plakken.”
“Vergeet ook niet de rest van de mond schoon te houden om ontstekingen en een slechte adem te voorkomen. Reinig de tong bijvoorbeeld met een tongschraper.”
Heeft een kunstgebit onderhoud nodig?
“Mensen denken soms nog dat een kunstgebit een leven lang mee gaat. Dat is niet zo. Je kaak slinkt bijvoorbeeld als je ouder wordt en ook een kunstgebit slijt. Deze veranderingen gaan vaak zo langzaam dat ze niet opgemerkt worden tot er ineens een probleem ontstaat. Om acute problemen te voorkomen raden we juist aan om ook bij een volledige prothese 1x per jaar langs te komen voor controle.”
Op welke signalen kan je letten bij een kunstgebit?
“Er zijn drie belangrijke signalen om op te letten.”
Droge mond “Bij een volledige prothese is voldoende speeksel heel belangrijk . Terwijl bij het ouder worden de mond juist droger wordt. Vaak komt dit door het gebruik van medicijnen. Een droge mond zorgt ervoor dat de prothese kan gaan schuren. Dit zorgt voor problemen.”
Pijnklachten “Als je ziet dat iemand in de mond vaker ‘speelt’ met de prothese kan dit een teken zijn dat deze niet lekker zit of pijn doet. Of je ziet dat iemand de prothese vaker uit wil doen. Ook langzamer eten kan een signaal zijn van pijn in de mond. Vooral bij mensen die zelf niet meer kunnen aangeven dat ze ongemakken of pijn hebben is het belangrijk om te letten op deze signalen.”
Invallen van de mond “Bij het invallen van de mond is de kans groot dat ook de prothese niet meer goed aansluit op het gebit. Let op rode streepjes bij de mondhoeken, dat is een signaal van een ingevallen mond.”
De stichting De Mond Niet Vergeten! zet zich in voor goede mondzorg voor kwetsbare ouderen in de thuissituatie en is een vervolg op het programma De Mond Niet Vergeten!
De stichting is het initiatief van 3 organisaties:
De KNMT: Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde
NVM-mondhygiënisten: Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten
De ONT: Organisatie van Nederlandse Tandprothetici
De Stichting De mond Niet Vergeten! zet zich in voor goede mondzorg voor kwetsbare ouderen in de thuissituatie en is een vervolg op het programma De mond niet vergeten!
De stichting is het initiatief van 3 organisaties:
De KNMT: Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde
De NVM: Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten
De ONT: Organisatie van Nederlandse Tandprothetici
